Kan damarları vücudun her noktasını dolaşır. Hattadamarlarımız o kadar uzundurlar ki düz bir alana yayılacak olsalar toplam uzunlukları yaklaşık 100 bin kilometre olur. Kan damarlarının vücudunuzun her yerini kapladığını anlamak aslında hiç zor değildir. Vücudun uzun herhangi bir yerinde ufak bir çizik bile olsa hemen kanamaya başlar. Bu, kan damarlarının her yerinizi sardığını gösterir. Kan damarlarının vücudun her noktasında olması çok önemlidir. Çünkü önceki bölümde de bahsedildiği gibi, kan damarları sayesinde hücrelerin ihtiyacı olan besinler taşınır. Hücrelerin çalışması için gerekli olan oksijen de damarlardan akan kan sayesinde hücrelere ulaşır.

Kan damarlarında besinlerin taşınmasını deniz taşımacılığına benzetebiliriz. Gemilerle yük taşınacağı zaman öncelikli olarak limanda yükleme yapılır. Bunun için uygun paketleme ve yerleştirme yapılması şarttır. Yükleme bittikten sonra gemi denize açılır ve yükü bırakacağı limana doğru hareket eder. Limana vardığında paketler boşaltılır ve ilgili merkeze gider. Kan damarlarında da dev bir okyanusta gemilerin yük taşıması gibi hücrelerin ihtiyacı olan besinler taşınır. Oksijen, yağ, amino asitler paketler halinde kanda ilerler ve ilgili hücreye geldiklerinde boşaltılırlar. Bu taşıma sisteminde hiçbir zaman hata olmaz. Her madde ilgili hücreye doğru zamanda ve doğru miktarda ulaşır. Aksi olsaydı ve bir hücreye oksijen yerine yağ gitseydi, bu o hücrenin ölmesine sebep olurdu. Dikkat edilirse bu sistemdeki en ufak bir hata çok büyük zararlara neden olabilirdi.

Kan vücutta;
· Oksijen alışverişi
· Enerji sağlayan karbonhidratların dokulara dağılması
· Proteinlerin dokular arasında dağılımı
· Hormonların ilgili dokulara giderek burada fonksiyonlarını yerine getirmesi
· Atık ve toksik maddelerin vücuttan atılması için ilgili organlara taşınması
· Mikroplarla savaşta bağışıklık sisteminin yaptığı antikorların hastalık bölgelerine taşınması için hayati öneme sahip bir dokudur. Fonksiyonlarını içinde taşıdığı çeşitli hücreler ve plazma adı verilen sıvı sayesinde yapar. Görevlerini yerine getirirken akışkan, fakat bir yaralanma anında korunması için pıhtılaşabilir özellikte olması gerekir. Pıhtılaşma işlemi kanın plazma adı verilen sıvı kısmındaki çeşitli proteinler tarafından sağlanır.
Kanın hücresel elemanları kemik iliğinde yapılır. Başlıca 3 grupta incelenebilir.

Alyuvarlar
Akyuvarlar
kanpulcukları

Kan dolaşımı – Lenf dolaşımı

KAN DOLAŞIMI :

Besin maddelerini ve oksijeni dokulara taşır.
bolizma sonucu oluşan artık madde ve CO2’i dokulardan uzaklaştırır.
Hormonları taşır.
İç dengeyi (Homeostasi) sağlar. Su ve tuz dengesini ayarlar.
Vücut direncini sağlar.
Sindirim ürünlerini taşır.
Vücut sıvılarının PH’ını düzenler.
Boşaltım ürünlerini taşır.
Pıhtılaşmayı sağlayarak kan kaybını önler.
Vücut ısısını düzenler.
Bağışıklığı sağlar.


Kan dolaşımı ikiye ayrılır:

1-BÜYÜK KAN DOLAŞIMI:



Sol karıncık→AORT→Vücud damarları→Kirli kan→Alt ve üst ana toplardamar→Sağ kulakçık



2-KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI :



Sağ karıncık→Akciğer atardamar→Akciğerler→Temiz kan→Akciğer toplardamarı→Sol kulakçık



*** KAN DOLAŞIMI ŞEMASI + TEPEGÖZDE KAN DOLAŞIMI GÖSTERİLECEK***



İNSANDA LENF SİSTEMİ :



Lenf Sistemi; Lenf damarları,

Lenf düğümleri,

Lenf kılcalları,

Lenfoid (Lenf hücrelerinden) oluşur.

Lenf sıvısı: Lenf damarlarıyla taşınan ve içinde akyuvar bulunan sıvıdır.

Alyuvar içermez
Omurgalılarda ikinci vücud sıvısı lenf sıvısıdır.
Hücreler arasında, dokular arasında ve lenf damarlarında dolaşır. Kaynakwh:
Vücud ağırlığının ¼ ‘ü kadar lenf sıvısı bulunur.
Lenf sıvısı beyazdır.Glikoz, aminoasit, NaCl,, küçük moleküllü proteinler içerir.


Lenf damarları : Kan damarlarına göre daha ince duvarlıdır.

Lenf damarları lenf kılcalları ile başlar. Lenf damarlarının bir ucu kapalıdır.Dokular arasına yayılmıştır. Lenf kılcalları daha büyük lenf damarlarına bağlanır.
Lenf damarlarının içinde iki parçalı kapakçıklar bulunur. Lenf sıvısının kalbe doğru akmasını sağlar.
Lenf kılcalları çok geçirgendir. Dokular arası sıvıda bulunan aminoasitler ve diğer maddeler kolayca lenf kılcallarına geçer.
Dolaşım sisteminden doku sıvısına devamlı aminoasit kaybı olur. Lenf sistemi bunların dolaşım sistemine geri dönmesini sağlar.


Lenfin hareketi;



Toplardamardaki gibi iskelet kaslarının basıncı ve solunum hareketleri ile sağlanır.
Kanın hareketine göre oldukça yavaştır. Çünkü lenfe basınç yapan özel bir kalp ve atardamar yoktur.


Lenf düğümleri:



Lenf damarlarının dolaşım sistemi ile birleştiği yerde bulunan özel hücre kümeleridir.Burada lenfosit adı verilen akyuvarlar meydana gelir.
Lenf sıvısı, lenf düğümlerinin dar kıvrımlı yerlerinden geçerken içindeki bakterileri burada bırakır. Ve bakteriler buradaki akyuvarlar tarafından fagosite edilir.
Bakteriler çok olduğunda lenf düğümlerinde şişme meydana gelir.
ÖRN: Bademciklerin şişmesi.



Lenf düğümleri kasıklarda, koltuk altlarında, boyunda, karın bölgesinde ve dokular arasında bulunur.


Lenf organları ; Lenf düğümleri, bademcikler, mukoza içi düğümcükler ve dalaktır.



LENF DOLAŞIMI : Vücuttan toplanan lenf iki yoldan dolaşıma katılır.



1.Yol: Bacaklardan ve barsaklardan toplanan lenf damarı kilus borusuna oradan Peke sarnıcı denilen keseye gelir. Buradan en büyük lenf damarı olan Göğüs kanalı lenf damarına açılır. (Başın sol yarısı, sol kol ve göğüs bölgesinin sol yarısından toplanan lenf damarları da göğüs kanalına üst bölgeden birleşir).

Göğüs lenf kanalından Sol köprücük altı toplardamarına buradan Üst ana toplardamarına açılır. Ve buradan da kalbin sağ kulakçığına gelerek lenf kalbe gelir.



2. Yol: Sağ kol, başın sağ yarısı ve göğüs bölgesinin sağ yarısından toplanan lenf damarları, boyun bölgesindeki büyük lenf damarına açılır. Buradan sağ köprücük altı toplar damarına bağlanır ve bu bölgelerden toplanan lenf, üst ana toplardamar yoluyla kalbin sağ kulakçığına açılır.Kaynakwh:



LENF SİSTEMİNİN GÖREVLERİ :



Madde alış-verişine aracılık eder.
Doku sıvısını kalbe taşır.
Kan sıvısının dengede kalmasını sağlar. Bu sistemle kılcal damarlarla alınmayan doku sıvısı içindeki maddeler tekrar dolaşım sistemine dahil edilir.
Lenfosit üreterek kana verir. Vücudun savunmasında görevlidir.
Barsaktan emilen yağ asitleri, gliserol, A, D, E, K vitaminlerini dolaşıma katar.
Lenf düğümlerinde lenf sıvısı süzülerek temizlenir, mikroplar öldürülür.

Kalp,insanın gögüs boşluğunda iki akciğerinarasında ve gögüs kemiğinin hemen arkasında yer alır.Ergin kadında ortalama 230-280 gr.erkekte ise 280-340 gr ağırlığındadır.Yaş ilerledikçe ağırlığı ve büyüklüğüde artar.Yandaki şekilde görüldüğü gibi dört odacıklı olan kalpte üstteki iki odacığa kulakçık,alttaki iki odacığa karıncık adı verilir.Sağ kulakçık ile sağ karıncık arasında üçlü,sol kulakçık ike sol karıncık arasındaikili kapakçık bulunur.Sağ kulakçığa üst ana toplar damar ile alt ana toplar damar bağlanır.Sağ karıncıktan ise akciğer atardamarı çıkar.Sol kulakçığa kalbin en büyük damarlarından biri olan aort atardamarı çıkar.Kulakçıklar ile karıncıkar arasındaki kapakçıklar karıncıklara doğru tek yönde açılır.Karıncıkları atardamarlara bağlıyan açıklıklarda da yarım ay şeklinde üçlü kapakçıklar bulunur.

Kalbin yapısında içten dışa doğru endokard,miyokard ve perikard olmak üzere üç farklı yapı görülür.

Kalbin çalışması,Kalp kasının kasılıp gevşemesi ile olur.Kalbin her odacığı kasılma sırasında içindaki kanı pompalar,gevşeme sırasında ise kanla dolar.

ATARDAMARLAR

•Kanı kalpten diğer organlara taşırlar.Kalbin karıncıklarından çıkan damarlara,aort ve akciğer atardamarı denir.
• Atardamarın duvarı üç tabakadan meydana gelmiştirEn dışta bağ doku ,ortada güçlü kas dokusu,en içte epitelden oluşmuş esnek bir zar vardır.
TOPLARDAMARLAR

•Vucuttan toplanan kanı kalbin kulakçığına getiren damarlardır.Kalbe bağlananları,akciğer toplardamarları ile alt ve üst ana toplardamarlardır.
•Bu damarlardaen içte kapakçıklar yer alırken,kas tabakası zayıftır.Bağ dokudaki elastik lifler azalmıştır.Orta tabakada elastik lifler yoktur.Vucudun alt kısmındaki toplardamarlarda üste doğru açılan tek yönlü kapakçıklar bulunur.Bu kapakçıklar kanın kalbe doğrı hareketini kolaylaştırır.
KILCALDAMARLAR

•Yapısı Yalnız tek sıralı epitelden oluşan kılcal damarlar,taşıma sisteminin asıl iş yapılan bölümüdür.Kan ile doku hücreleri arasındaki bütün madde (besin,gaz ve metabolizma artıklarıalış-verişi kılcal damarlarda olur.

Kanın Yapısı ve Mikroskopta İncelenmesi



KANIN YAPISI


DENEYİN AMACI : Kanın yapısını incelemek.
KULLANILAN MALZEMELER: Mikroskop, lam, lamel, daimi kan preparatı, lanset (iğne), alkol.
DENEYİN YAPILIŞI, ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ:
A. Daimi Kan Preparatı:
1- Daimi kan prepatını mikroskopta uygun büyütmede inceleyiniz (Şekil 8.1).
2- Gördüğünüz kan hücrelerinin şekillerini çiziniz (Şekil 8.2).
3- Gözlem sonuçlarını arkadaşlarınızla beraber tartışınız.
4- Kan hücrelerini birbirlerinden ayırt etmeye çalışınız.
B.
1- Lanset ile alkolle temizlenmiş parmaktan lam üzerine 2-3 damla kan damlatarak diğer bir lam ile kanı yayınız (Şekil 8.3-4-5).
2- Akyuvar çekirdeklerini daha iyi görebilmek için metilen mavisi ile boyayarak oda sıcaklığında 2-3 dakika bekleterek kurumasını sağlayınız. Daha sonra mikroskop altında inceleyiniz (Şekil 8.6 ve Şekil 8.7).
3- Görüntü aldınız mı?
Kan hücrelerinin hepsinin şekli aynı mı?
Yukarıdaki soruları da dikkate alarak gözlemlerinizi yazınız.