Deyimler (8. Sınıf)
Anlatıma akıcılık kazandırmak için en az iki sözcükten (isim, fiil) oluşan, çoğunlukla mecaz anlamlı kalıplaşmış sözlerdir.


Göze girmek
kolu kanadı kırılmak
dile düşmek
etekleri tutuşmak
başa çıkmak
burnunda tütmek

Deyimlerin özellikleri:


Deyimler çoğunlukla mecaz anlamlıdır: göze girmek (birinin beğenisini kazanmak) etekleri tutuşmak (heyecanlanmak) karnı zil çalmak (çok acımak)...
Ancak az sayıda deyim gerçek anlamlıdır: "İsmi var, cismi yok" "Yükte hafif, pahada ağır"...


Deyimi oluşturan sözcükler değiştirilemez: "Atı alan Üsküdar'ı geçti" yerine, Atı alan Kadıköy'ü geçti, denmez. "Papucu dama atılmak" yerine Kundurası dama atılmak, denmez.


Deyimler anlamca kaynaştıklarından bir öge olarak alınır, parçalanamaz: "Memleket burnumda tütüyor." cümlesinin yüklemi burnumda tütüyor deyimidir.


Örnek Soru:


Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim açıklamasıyla verilmemiştir?


A) Eline geçen bütün kitapları gözden geçirdi; ama aradığını bulamadı.
B) Ben bu kanepeleri vermeye razıyım; zaten onları gözden çıkardım.
C) İnsan sokulgan ve sevimli, yani cana yakın olursa, elbette sevilir.
D) Birisi ötekine, o da başkasına söyleyince söz, ağızdan ağıza yayıldı.
(2006-OKS)


Yanıt: A