Atasözleri ve Vecizeler (8. Sınıf)
Geçmişte yaşamış insanların deneyim ve gözlemleri sonucu söyledikleri özlü sözlerdir.

Atasözleri, anonimdir; yani söyleyeni bilinmez. Atasözleri özlü sözlerdir, az sözle çok şey anlatır.

Atasözlerinin özellikleri:

** Atasözleri kalıplaşmış sözcüklerdir. Sözcükleri değiştirilemeyeceği gibi, sözcüklerin yerleri de değiştirilemez.

"Ayağını yorganına göre uzat." yerine, "Ayağını battaniyene göre uzat." denmez.

** Atasözleri genellikle mecaz anlamlıdır: "Mum dibine ışık vermez." Gerçekte de mumu yaktığımızda dibine ışık vermez. Ancak anlatılmak istenen mumun dibine ışık vermemesi değil, başkalarına yardımı dokunan insanın kendi yakınlarına yardım etmemesidir.

"Ay ışığında ceviz silkilmez."

"Ayağını yorganına göre uzat."

"Güneş balçıkla sıvanmaz."

** Gerçek anlamlı olan atasözleri de vardır. "Bugünün işini yarına bırakma." "Son pişmanlık fayda etmez." ...


Örnek Soru: (1997-FL/AÖL)

"Bilgisiz, yeteneksiz kişi, kendisine verilen görevde tutunamaz." cümlesinde verilen düşünceyi aşağıdaki atasözlerinden hangisi karşılar?

A) İş bilenin, kılıç kuşananın.
B) İşleyen demir pas tutmaz.
C) İş insanın aynasıdır.
D) Boş çuval dik durmaz.


Yanıt: D



Örnek Soru: (2004-LGS)
İnsanların genel eğilimi, bir sözü kim söylerse söylesin, bu sözde kendisinin peşin olarak benimsediği yargıları aramaya ve bulmaya yöneliktir. İnsanlar "Ne yapmam gerekiyor söyle." diye haykırır; ama bu haykırışlarında şu emir saklıdır. "Söyleyeceğin şey benim yapmak istediğim şey olsun."


Paragraftaki düşünceyi destekleyen atasözü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Söyleyenden dinleyen arif gerek.
B) Sözü söyle alana, kulağında kalana.
C) Akılları pazara çıkarmışlar, herkes yine kendi aklını almış.
D) Akıl olmayınca başta, ne kuruda biter ne yaşta.

Yanıt: C

Vecize (Özdeyiş


Bilge kişilerin söylemiş oldukları özlü sözlerdir. Vecizelerin sözcükleri değiştirilebilir.

"İstikbal göklerdedir." Atatürk


"Kitapsız bir ev, ruhsuz bîr vücuttur." Çiçero


"Sopayla kilime vuran, kilimi dövmez, tozlarını silker." Mevlana